W dniu 3 maja 1791 roku Sejm Czteroletni uchwalił Ustawę Rządową – pierwszą polską konstytucję. Był to drugi tego typu akt prawny na świecie (po Konstytucji Stanów Zjednoczonych) i pierwszy w Europie. Konstytucja przygotowana została przede wszystkim przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Ignacego Potockiego i Hugo Kołłątaja.
Konstytucję 3 Maja poprzedzały ustawy z 1791 roku, uznane za integralną jej część. Pierwszą z nich była ustawa z 24 marca zatytułowana: O reorganizacji sejmików, druga z 18 kwietnia: Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolite – regulowała sprawy mieszczan i ustroju miast.
Do najważniejszych zmian jakie Konstytucja 3 Maja wnosiła do polskiego systemu politycznego można zaliczyć: pozostawienie ustroju stanowego, jednak z wyraźnie osłabioną pozycją magnaterii; usunięcie z sejmików ziemskich szlachty nie posiadającej majątków ziemskich tzw. gołotę; cenzus szlacheckiego urodzenia został ograniczony w prawie wyborczym przez dodanie cenzusu – posiadania. Ponadto mieszczaństwu umożliwiono nobilitację, m.in. z tytułu nabycia majątków ziemskich i zasług dla kraju. Ogółowi mieszczan w miastach królewskich, ogłoszonych jako „wolne”, zapewniono wolności osobiste, prawo sprawowania urzędów, potwierdzono opiekę władzy państwowej nad mieszkańcami kraju pochodzenia żydowskiego.
Konstytucja 3 Maja zniosła podział Rzeczypospolitej na Koronę i Litwę. Naczelnym organem nowego państwa pozostawał Sejm, któremu zapewniono pełnię władzy ustawodawczej, prawo stanowienia budżetu i podatków, daleko idącą kontrolę rządu. Zmniejszono rolę Senatu, usunięto zasadę liberum veto i zakazano konfederacji. Zniesiono elekcyjny wybór króla, w zamian wprowadzając zasadę dziedziczenia tronu (w dynastii saskiej) i osobistej odpowiedzialności monarchy.
W zamierzeniu części jej twórców miała stanowić punkt wyjścia dla dalszych przemian ekonomiczno-społecznych i politycznych. Została jednak obalona w połowie 1792 r. wskutek działalności konfederacji targowickiej i przegranej wojny z Rosją.
Postanowienia konstytucji i jej przesłanie urosły do rangi symbolu narodowego. Dlatego dzisiaj z dumą wracamy do jej szlachetnych i uniwersalnych wartości.